Bursa, Ä°stanbul Ve Edirne Ä°htisab Kanunnameleri

Bursa, Ä°stanbul Ve Edirne Ä°htisab Kanunnameleri

II. Bâyezid devrine ait en mühim kanunlardan birisi ÅŸüphesiz ki, Bursa, Ä°stanbul ve Edirne Ä°htisâb Kanunnâmeleridir. Bu kanunnâme, dünyanın en mükemmel ve en geniÅŸ belediye kanunu olmakla kalmamakta, aynı zamanda dünyada ilk tüketici haklarını koruyan kanun, ilk gıda maddeleri nizâmnâmesi, ilk standartlar kanunu, ilk çevre nizâmnâmesi ve kısaca asrına göre çok hârika bir hukuk kodudur. Bu kanun, hem Osmanlı örf âdetlerini ve hem de Ä°slâm hukukunu çok iyi bilen Mevlânâ Yaraluca Muhyiddin tarafından hazırlanmıştır. Hazırlanış tarihi 1502 ila 1507 tarihleri arasındadır.

Biz, her biri 100 küsur maddeyi bulan bu üç kanunnameden sadece bazı maddelerini, tüketici hakları açısından arz ediyoruz (Maddenin başındaki rakamlar Kanun maddelerine ve harflerden B, Bursa, E Edirne ve Ä° Ä°stanbul Kanununa iÅŸaret etmektedir):

“Ä°-45. Ve mahkeme kararıyla yiyecek ve içecek ve giyecek ve hubûbât ki; çarşıda ve pazarda vardır, gözedilüb her meslek sahibi teftiÅŸ oluna. EÄŸer terâzûda ve kilede ve arÅŸunda eksük bulunursa, muhtesib (belediye baÅŸkanı) haklarından gele.

Ä°-21. Etmekçiler, standart olarak alınan ekmeÄŸi narh üzere pâk iÅŸleyeler, eksik ve çiÄŸ olmaya. Etmek içinde kara bulunursa ve çiÄŸ olursa, tabanına let uralar; eksük olursa tahta külâh uralar veyahud para cezası alalar. Ve her etmekçinin elinde iki aylık, en az bir aylık un buluna. Tâ ki, aniden bazara un gelmeyüb Müslümanlara darlık göstermeyeler. EÄŸer muhâlefet edecek olurlarsa, cezalandırıla.

Ä°-4. Eyle olıcak ekmek gâyet eyü ve arı olmak gerekdir.

E-7. AÅŸcılar biÅŸürdükleri aşı pâk biÅŸüreler ve çanakların pâk su ile yuyalar ve tezgâhlarında kâfir olmaya. Ve iç yaÄŸiyle nesne biÅŸürmeyeler. Ve bir akçelik eti her ne narh üzerine alurlar ise beÅŸ pare olur. Bir akçelik aÅŸ alanın aşına bir pâre koyalar. Ä°ki pulluk dahi etmek vereler. Bir akçelikden artuk alsalar ya eksük alsalar, bu hisâb üzerine vereler. Cemî‘ Edirne'nin aÅŸcıları ittifakiyle teftiÅŸ olundı.

Ä°-38. Ve kile ve arÅŸun ve dirhem gözlenile; eksüÄŸi bulunanın hakkından geleler.

Ä°-5. Un kapanında olan kapan taÅŸlarını, mahkeme kararıyla muhtesib (belediye baÅŸkanı) dâim görüb gözede. Tâ ki, hile ve telbîs olub un alan ve satan kimesnelere zarar ve ziyân olmaya.

B-74. Ve hamallar na‘lsuz at istihdâm etmeyüb ve daÄŸ yükünün iki yükünden ziyâde götürmeye.

E-58. Ve ayağı yaramaz bârgiri iÅŸletmeyeler. Ve at ve katır ve eÅŸek ayağını gözedeler ve semerin göreler. Ve ağır yük urmayalar; zira dilsüz canavardır. Her kangısında eksük bulunursa, sâhibine tamam etdüre. Eslemeyeni gereÄŸi gibi hakkından gele. Ve hammâllar ağır yük urmayalar, ma’kul üzerine ola[1].

Ä°-40. Ve sirke ve yoÄŸurda su koymayalar. Su katılmış olub bulunursa, teÅŸhir edeler veyahud tahta külâh uralar, gezdireler.

Ä°-29. Kuyumcular, sâde iÅŸi dirhemine bir akçe; minekârî iÅŸde dirhemine iki akçe ve altun sâde ise miskâline üç akçe; müÅŸebbek iÅŸde miskâline beÅŸ akçe ve gümüÅŸ düÄŸmeler iriyi ve hurdayı gâyet eyü hâlis iÅŸleyeler, bakır koyub iÅŸlemeyeler. Ä°ÅŸleyenin muhtesib (belediye baÅŸkanı) gereÄŸi gibi haklarından gele.

Ä°-33. Ve boyacıları dahi gözedeler, kalb boyamayalar; boyarlarsa gereÄŸi gibi hakkından geleler.

Ä°-42. Ve iplikçilerin ipliÄŸi tire ipliÄŸine berâber ola. Ve astar ki, ÅŸehirde iÅŸlene, sekiz arÅŸun ola, eksük olmaya. Olursa hakkından geleler.

Ä°-46. Hammâmcılar, hâmmâmları gözedeler, yunmuÅŸ ola, ıssı ve sovuk su ile ârâste ve dellâkleri cest ve çâlâk ola. Usturası keskin ola. Åžöyle ki, usturası altında kimesne zahmet çekmeye ve nâzır olan fotaları pâk duta; Müslümana verdüÄŸi fotayı kâfire vermeye.

Ä°-66. Ve dahi hekîmlere ve attârlara ve cerrâhlara, muhtesib (belediye baÅŸkanı)in hükmi vardır; görse ve gözetse gerekdir.

Ä°-24. Bakkallar ve attârlar ve bezzâzlar ve takyeciler, onun on bire satalar, ziyâdeye satmayalar. Ziyâdeye satarlarsa, muhtesib (belediye baÅŸkanı) dutub te'dîb ede. Ammâ bu bâbda ve gayride mahkeme kararı bile ola.

E-194. Berber gözlene; kâfir başın tıraÅŸ etdükleri ustura ile Müslüman başın tıraÅŸ etmeyeler. Kâfir yüzin sildikleri fota ile Müslüman yüzin silmeyeler. Usturaları keskün ola.

E-195. Tabibler dahi gözlene; bîmârhâne (hastahane) tabiblerine göstereler, imtihân edeler, kabul etmedikleri kimesneleri men` edeler. Cerrâhlar dahi gözlene; san`atlarında kâmil olalar.

E-196. DeÄŸirmenciler gözlene; deÄŸirmende tavuk beslemeyeler ki, halkın ununa ve buÄŸdayına zarar etmeye. Ve âdetlerinden artuk almayalar ve iri öÄŸütmeyeler ve kesmüklü buÄŸdayı deÄŸiÅŸtirmeyeler ve illâ muhkem ve müntehî hakkından geleler.

E-198. Ve câmilerde dilenci tâifesin yürütmeyeler.

Ä°-70. Ve her san‘atı aydan aya kadı ile teftiÅŸ ede ve dahi göre ve gözede. Her kangısı kim ta‘yin olunan narhdan eksük sata, muhtesib (belediye baÅŸkanı) hakkından gelüb teÅŸhîr ede.

Ä°-73. Fil-cümle bu zikr olunanlardan gayrı her ne kim Allâh ü Te‘âlâ yaratmışdır, hepsini de muhtesib (belediye baÅŸkanı) görüb gözetse gerekdir, hükmi vardır.

Åžöyle bileler, her kim muhâlefet ve inâd ederse, itâba ve ikâba müstahak olur”[2]

Prof Dr. Ahmed Akgündüz

21 Temmuz 2016 Perşembe | 2668 Görüntülenme

İlgili Kategori: Pazarcı E-Dergi

Haberler Tümü

Facebook
PAZARLAR
ÃœYELÄ°K Ä°ÅžLEMLERÄ°
YILLIK AÄ°DATLAR
Ä°SO
Etiketler
Twitter

Benzer İçerikler